Ngày nay, may mắn có được thân người, nghe được Phật pháp. Có lòng tin đối với Tam Bảo. Chư Phật, tổ dạy rằng: Muốn đạt được kết quả trên lộ trình giải thoát cần phải phát tâm bồ đề, lợi mình lợi người. Vậy mới mong Phật quả sớm viên thành, tự độ độ tha. Cùng dìu dắt nhau vượt qua sông mê biển ái, lên bờ giác an vui.

Nhớ khổ tử sinh phát tâm Bồ đề

Bồ đề tâm có thể nói là tinh túy của Phật Pháp, tức là tâm giác ngộ. Phát Bồ đề tâm nguyện tức là nguyện tu tập đạt được giác ngộ. Cho nên trong giáo Pháp của Phật rất coi trọng tâm Bồ đề. Phát tâm bồ đề có nhiều lý do để phát, trong đó một nguyên nhân khá quan trọng mà hành giả cần lưu tâm đến. Đó là: “Nhớ khổ sinh tử mà phát tâm bồ đề”.

Như thế nào là nhớ khổ sinh tử? Nghĩa là: Ta và chúng sanh từ nhiều kiếp đến nay, thường ở luân hồi, chưa từng giải thoát. Lúc ở nhân gian, khi thì được sanh lên trời; khi ở thế giới này, lúc về thế giới khác. Ra vào muôn lối; chìm nổi mấy chốc. Đang sống ở thiên giới chợt sanh xuống làm người, thoáng một chút đã rơi vào địa ngục, ngạ quỷ rồi súc sanh. Chốn u tối buổi sáng mới ra chiều đã trở lại; nơi mịt mù tạm thời rời khỏi rồi lại vào ngay.

Leo núi đao thì toàn thân tan nát; trèo rừng kiếm ruột gan tả tơi. Sắt nóng không đỡ đói, nuốt nó vào thì ngũ tạng chín nhừ; đồng sôi đâu bớt khát, uống nó xong thì tứ chi mềm nhũn. Cưa sắt xẻ ra đứt rồi lại kết; gió độc thổi tới thì chết rồi lại sanh. Lửa cháy ở trong thành, toàn tiếng kêu gào thảm thiết; rang nướng trên chảo, chỉ vọng âm thanh khổ đau. Giá lạnh mới đông, hình dáng tợ nhụy sen xanh kết nụ; máu thịt vừa vỡ, thân thể giống bông sen hồng nở tung.

Sống chết một đêm, dưới địa ngục trải qua vạn lần; khổ đau một ngày, trên nhân gian mất cả trăm năm. Không tin lời dạy bảo của Diêm Vương làm lao lực Ngục tốt hành hạ, khi thọ báo mới biết khổ thì tuy hối hận cũng không còn kịp. Thế mà, mới thoát ra đã vội quên rồi tác nghiệp lại như cũ. Đánh con lừa tươm máu, nào hay đích thị cha mẹ mình bị lụy thân.

Khi nhỏ ngây ngô tất cả không biết gì? Lúc lớn lanh lẹ hiểu biết mọi điều thì tham dục phát sinh. Già bệnh phút chốc tìm đến; sống chết vội vàng trở lại. Gió nghiệp thổi đến thần thức hỗn loạn; máu huyết khô dần da thịt héo teo. Không một chân lông nào khỏi đau bởi kim chích; chẳng một miếng da nào đỡ khổ vì dao cắt. Con rùa đem nấu, vỏ nó còn dễ lột; thần thức sắp mất, hồn rời khỏi xác càng khó hơn. Tâm bất định giống như thương gia rong ruổi khắp nơi; thân vô thường khác nào phòng nhà thường xuyên dời đổi. Bụi trần bao la thế giới, khó tính hết thân luân hồi; làn sóng mênh mông biển cả, chẳng lượng bằng lệ biệt ly. Xương khô chất thành đống cao hơn đỉnh núi; xác chết rải ra đất rộng hơn đại địa.

Nếu như, không nghe lời Phật dạy, sự việc này ta sao biết, sao hay? Chưa xem kinh Phật thuyết, đạo lý ấy mình đâu hiểu, đâu thông? Thế mà, nhiều người tham luyến như xưa; lắm kẻ si mê như cũ. Chỉ e rằng, muôn kiếp nghìn đời một chút sai lầm kéo theo trăm điều lẫn lộn. Thân người khó được mà dễ mất; dịp tốt hiếm có lại dễ qua. Đường sá mịt mù muôn trùng cách biệt; tam đồ ác báo tự mình nhận lấy.

Than ôi! Thống khổ cơ hàn nói sao hết được, ai là người chịu thay cho; mở lời đến thế, ta sao khỏi chạnh lòng. Bởi vậy cho nên, ta phải nỗ lực vượt thoát biển ái dục, cắt đứt dòng sanh tử, tự giải thoát cho mình rồi giúp người vượt mê, đồng đăng bỉ ngạn. Bao nhiêu kết quả phi thường nhiều kiếp về sau, đều do quyết định từ bây giờ. Đó là nhân duyên thứ sáu của Bồ đề tâm.

Tinh tấn nghĩ nhớ phát tâm Bồ đề 

Trong kinh Hoa Nghiêm, Đức Phật dạy chúng ta làm việc thiện, tu việc thiện mà thiếu Bồ đề tâm thì vẫn là hành động theo Ma vương. Chúng ta hành thiện được phước báo, chúng ta giàu sang phú quý, xinh đẹp rồi sống lâu, mạnh khỏe thì lại thụ hưởng ngũ dục thôi. Thụ hưởng ngũ dục rồi lại sa đọa, chìm đắm. Cho nên, con đường đấy gọi là con đường luân hồi và đúng là con đường của Ma vương. Ma vương thích chúng ta đi luân hồi thật lâu để chúng có bạn; Ma vương không thích giải thoát, nó thích đi luân hồi, nó thích mọi người cùng làm việc xấu, việc ác với nó để cho có đồng bọn. Cho nên chúng ta tuy làm việc thiện mà không có tâm Bồ đề thì chúng ta vẫn là hành động theo ý tưởng của Ma vương”.

Phát Bồ đề tâm có lợi ích trong rất nhiều kiếp về sau. Khi ấy, chúng ta không làm các việc ác, không bị xui khiến làm các việc ác, không có nhân duyên làm việc ác ở nhiều kiếp sau. Phát tâm Bồ đề tức là chúng ta phát tâm vì lợi ích của chúng sinh; vì lợi ích của chúng sinh nên chúng ta không thể làm việc ác. Bởi vậy, khi phát nguyện thực hành Bồ đề hạnh, chúng ta sinh ra ở kiếp nào cũng không gặp duyên chơi với người ác, làm các việc ác; mà sẽ biết làm việc thiện giúp chúng sinh được hạnh phúc. Còn nếu chúng ta cũng làm các việc thiện, không cầu Vô thượng Bồ đề thì các việc thiện đó cũng khiến cho chúng ta có phước báu; nhưng theo dòng nghiệp, chúng ta vẫn kết duyên với người ác, khởi ý ác và làm các việc ác.

Bởi vì: “Đại thiên trần điểm nan cùng vãng phản chi thân tứ hải ba đào, thục kế biệt ly chi lệ”. Vi trần của đại thiên thế giới cũng khó sánh bằng thân luân hồi, nước trong bốn biển vẫn không bằng “lệ biệt ly” và “nhân thân nan đắc nhi dị thất, lương thời dị vãng nhi nan truy. Đạo lộ minh minh biệt ly trùng cửu tam đồ ác báo, hoàn thị thọ chi. Thống bất khả ngôn, thùy đương tương đại”. Thân người khó được mà dễ mất, thời tốt dễ trôi mà khó kiếm rồi đường hướng mịt mờ, biệt ly dài dặc ái báo tam đồ tự mình phải chịu thống khổ không thể nói hết được mà ai chịu thay.

Vì những thống khổ trong đường sinh tử như vậy nên hành giả cần phải cấp bách phải phát tâm bồ đề nỗ lực hơn để mong ra khỏi tử sinh hội nhập vào cảnh giới Niết Bàn vô sinh bất diệt.

Muốn hết trầm luân đau khổ thì trong hiện tại hành giả luôn tinh tấn luôn nghĩ nhớ sự phát tâm bồ đề. Để rồi trên đường đạo dầu lắm chông gai vẫn vững vàng đi tới. Phiền não tuy nhiều vẫn không trói buộc được tâm bồ đề phi thường của hành giả.

Người đệ tử Phật khi thực hành tâm nguyện Bồ đề thì sẽ làm các công đức Bồ đề – là công đức rộng lớn vì lợi ích chúng sinh. Các công đức rộng lớn đó vượt qua phước báo của thế gian, vượt qua phước báo của cõi Trời. Nhờ có nguyện này mà người tu hành có lòng tin kiên cố, không bị thối chuyển để đi tới con đường giác ngộ, thành tựu đạo quả.

Nhờ phát khởi tâm bồ đề mà tâm hành giả luôn hướng về con đường Niết Bàn giải thoát. Như khúc gỗ trôi trên dòng sông; không tấp vào bờ bên này, không tấp vào bờ bên kia, không mục nát giữa dòng, không bị phi nhân vớt, không rơi vào dòng nước xoáy. Để rồi trôi thẳng ra Đại Dương - Biển Niết Bàn tịnh diệt.

Với khát vọng giải thoát mọi chúng sanh

Con nguyện xin luôn quay về nương tựa

Nơi Đức Phật, Giáo Pháp và Tăng đoàn

Cho đến ngày con hoàn toàn giác ngộ.

Được thấm đẫm bởi từ bi, trí tuệ,

Hôm nay trong hiện diện của Phật Đà

Con nguyện xin phát khởi Tâm Bồ đề

Vì lợi ích của chúng sinh - tất cả.

Cho đến khi nào không gian còn tồn tại,

Và đến khi nào chúng sinh vẫn hiện còn,

Con nguyện ở lại cho đến thời điểm ấy,

Để tận trừ mọi đau khổ của thế gian.

(Trích Tám bài Kệ chuyển hóa tâm)

Tài liệu tham khảo: 
Con đường giác ngộ, Phần 5 - Phát tâm Bồ đề, NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh 
Kinh Hoa Nghiêm, HT. Thích Trí Tịnh dịch Việt