Dương và Âm đức - Ngọn đường soi đèn vượt sóng
Triết lý nhà Phật nói: Cuộc sống con người gói gọn trong một hơi thở cốt yếu là để nhắc nhở mỗi chúng ta về sự vô thường ở đời này. “Một hơi thở” nhưng lại chứa đựng biết bao hỷ – nộ – ái – ố, biết bao bài học mà có khi cả một đời người học mãi vẫn chưa xong.
“Có sinh ắt có diệt, có hợp ắt có tan, có thịnh ắt có suy. Khi bạn vui, hãy hiểu rằng niềm vui này không phải là vĩnh hằng. Khi bạn đau khổ, hãy nhớ rằng nỗi đau này cũng không trường tồn. Vạn pháp thế gian vốn vô thường”. Người can đảm nhất hẳn vẫn phải có những giây phút yếu đuối. Người kiên trì nhất cũng không thể tránh khỏi những lúc nản lòng. Người tràn đầy nhiệt huyết nhất rồi lúc nào đó cũng đành bỏ mặc sự tình buông lơi. Vậy trong cuộc sống ngắn ngủi đầy rẫy vô thường này, đâu là kim chỉ nam cho lúc chúng ta phải đương đầu với những cơn sóng dữ dội, gập ghềnh nhất của đời mình?
Trong cuộc đời này, có lẽ ai cũng cần cho mình một “điểm tựa”, không phải để nhấc bổng Trái Đất lên như nhà bác học Archimedes từng nói, mà để làm nơi nương náu mỗi khi chùn bước, yếu lòng nhất. Thế nhưng “điểm tựa” đó là gì, đến từ đâu? Ắt hẳn sẽ là câu hỏi nhiều người đặt ra nhưng mãi chẳng tìm được đáp án chính xác cho mình. Có người sẽ bảo điểm tựa của họ là tiền tài, danh vọng vì như người đời vẫn thường bảo: “Có tiền là có tất cả”. Hoặc điểm tựa của ai đó sẽ là cuộc sống gia đình vẹn tròn hạnh phúc. Tuy vậy giữa tiền tài và hạnh phúc luôn là bài toán về quả trứng và con gà mà dưới góc độ, quan điểm của mỗi cá nhân sẽ có một đáp án khác nhau. Quả trứng có trước hay con gà có trước? Có vật chất rồi mới có hạnh phúc hay bản thân ta hạnh phúc thì vật chất sẽ đến dễ dàng hơn? Còn đối với người kính tin Phật, Tam bảo nói riêng và con người sống biết giữ gìn phẩm hạnh, nhân cách nói chung có lẽ điểm tựa vững chãi nhất lại là chữ “đức”.
Ông bà ta cũng luôn nhắc nhở con cháu phải: “Tích đức hành thiện” như một điều hay, lẽ phải cần tuân theo. Ngay cả đại thi hào Nguyễn Du cũng từng viết: “Chữ Tâm kia mới bằng ba chữ Tài”. Còn Kinh Phật dạy:
“Hương các loại hoa thơm
Không ngược bay chiều gió
Nhưng hương người đức hạnh
Ngược gió khắp tung bay
Chỉ có bậc Chân nhân
Tỏa khắp mọi phương trời”.
(Kinh Pháp Cú 54)
Nói về chữ “đức” thì trong nhà Phật lại có khái niệm về Dương đức và Âm đức. Vậy Âm đức, Dương đức là gì và việc thực hành, vun bồi các phước đức ấy liệu có giúp mang đến những “điểm tựa” vững chắc khi giông bão cuộc đời nổi lên?
Làm việc tốt để người khác biết gọi là “dương đức”. Dương đức phúc báo nhanh, người ta sẽ ca ngợi bạn, tuyên dương bạn, báo đáp bạn bằng vật chất hoặc khen thưởng biểu dương. Dương đức đã được báo đáp rồi thì sẽ hết. Làm việc tốt mà không để người khác biết gọi là “âm đức”. Âm đức dù không được ai biết đến, không được ai biểu dương, nhưng phúc báo lớn, tích được lâu dài. Người xưa rất coi trọng Âm Đức, cho rằng Âm Đức mới là trân quý, còn Dương Đức chỉ là một chút Hư Danh, không có giá trị thực tế đối với sinh mệnh. "Sống trong đời sống cần có một Tấm Lòng” và Tấm Lòng chỉ “để gió cuốn đi” … Đó chính là Âm Đức.
Phước đức ấy vẫn còn muôn thở
Tuy vô hình - Đừng ngỡ rằng không.
Thắp đèn trong tâm cho người thân, vạn vật chúng sinh
Qua đại dịch Covid-19 với quá nhiều mất mát, đau thương, trái tim chúng ta không thể nào không lay động và sẽ luôn có sự thôi thúc để sống đẹp hơn, sẻ chia nhiều hơn. Những hình ảnh vô cùng đẹp từ các hoạt động thiện nguyện như: Bếp ăn từ thiện, tình nguyện viên xung phong đi vào tâm dịch, các đội mai táng miễn phí, các siêu thị 0 đồng,… ắt hẳn càng củng cố tinh thần của toàn thể người dân Việt Nam, rằng với sự yêu thương và đoàn kết, rồi chúng ta cũng sẽ vượt qua cơn sóng dữ này như bao lần khác trong lịch sử dân tộc. Đó chính là "Dương đức". Vậy, trước khi tích được phần “Âm đức”, những hành động mang tính chất “Dương đức” cũng đã vô cùng đẹp như hoa hướng dương rạng rỡ dưới ánh nắng mặt trời. Khi chúng ta sống luôn hướng về điều thiện, việc lành sẽ là chiếc kim chỉ nam chỉ đúng hướng cho chúng ta vững tay chèo vượt sóng gió.
Còn nói về "Âm đức" là việc làm từ thiện ẩn danh, cho đi nhưng không giữ tâm mong cầu được hồi đáp. Đó cũng đơn giản chỉ là một nụ cười, lời chúc lành xuất phát từ tâm. Là việc dùng tài năng cống hiến cho xã hội; làm trọn vẹn và hết mình trong công việc và vị trí hiện có; biết chia sẻ, hy sinh và đồng cảm; sống chung thuỷ, giữ gìn hạnh khiêm nhường; thành thật, tôn trọng mọi người; tạo cơ hội cho người khác, cùng nâng đỡ nhau; biết quý trọng, biết ơn mọi điều; biết lắng nghe, khoan dung, động viên nhau. Ngoài ra, còn là việc giữ tâm hành trì các giới, định tâm, đọc kinh hồi hướng… Quả thật rất nhiều việc trên đời này có thể giúp ta tích được Âm đức. Hãy là một người sống chan hòa, không hại người và giúp đỡ người khác khi có thể thì ta đã có thể tích Âm đức rồi.
Bên cạnh đó, có thêm một cách để vừa tích Âm đức, vừa hộ trì cho phần Dương đức, nghĩa là những điều có kết quả ngay cho bản thân, cho gia đình và cho chúng sinh. Sẽ có những lúc bạn gặp muôn vàn khó khăn trong cuộc sống, tưởng chừng như mọi cánh cửa đổ sập ngay trước mắt. Cả nước Việt Nam đang oằn mình chống dịch và cũng đã có biết bao hoàn cảnh trớ trêu như thế: Con mất cha, mẹ, vợ mất chồng, trẻ nhỏ bơ vơ… Đợt dịch COVID-19 lần thứ 4 tại TP.HCM đã tác động rất lớn đến đời sống người dân, khiến nhiều gia đình rơi vào hoàn cảnh khó khăn, hàng ngàn trẻ nhỏ đã không may mồ côi cha, mẹ. Vậy khi ta bất lực nhất giữa dòng đời, khi đường cùng cảnh quẫn, điều đơn giản nhất ta có thể làm là giữ vững niềm tin và nương tựa vào tâm linh.
Hãy thắp lên ngọn đèn từ tâm thay vì tuyệt vọng. Nếu không tiện đến chùa, mọi người có thể thắp lên ngọn đèn dầu, hoặc nến ở bàn thờ Phật tại gia, bàn thờ Gia tiên và hướng lòng nhất tâm để giúp cho “ánh sáng” và “hơi ấm” hữu hình lẫn vô hình có thể lan tỏa đến tất cả những ai đang khốn khó ở khắp mọi nơi. Đó thật sự cũng là một cách tạo Âm đức bất khả tư nghị.
Thế nhưng, sẽ không ít thắc mắc cho rằng cuộc sống đã đủ phức tạp với bao sự việc, biến cố xoay vần; nỗi lo mưu sinh luôn đè nặng trên vai; thân và tâm người phàm phu có mấy khi được thanh thản; giờ lại phải lo tích Âm đức làm gì? Đặc biệt, khi thực hành những việc nói trên, ta không hề thấy kết quả ngay tức thì. Nhưng thật ra khi có Âm đức, ta sẽ thấy trong những lúc nguy nan khi mọi lối đi đều mịt mờ thăm thẳm, khi đang ngụp lặn trong những cơn sóng dữ cuộc đời, Âm đức đó sẽ là ngọn đèn soi rọi để chúng ta nương vào mà “lội” qua những biến cố. Hay đơn giản là “tích đủ điểm” để mỗi người phát huy hết những giá trị tiềm tàng của bản thân, trở thành một nguồn sáng không chỉ cho chính mình, mà còn giúp đỡ, tiếp tục thắp lên cho những ngọn đèn khác đang chờ “mồi lửa”. Hoặc nói cách khác, Âm đức chính là điểm tựa vô cùng vững chãi ở những cột mốc khó khăn mà đời người ai rồi cũng sẽ kinh qua đôi bận.
Ngọn sóng cả cuộc đời, không ai mà không gặp. Đức Phật có câu: “Con người là chủ nhân của nghiệp, là kẻ thừa tự của nghiệp”. Những cơn sóng cả đó âu cũng là nghiệp tự thân mỗi người mà ra. Không điều gì tự đến và tự đi cả, tất cả rồi cũng chỉ là bài học mà mỗi người cần tự nếm trải trong cuộc đời mình. Thiết nghĩ, chỉ khi chúng ta có những quy tắc, giới luật cho riêng mình để tựa vào ngay cả những lúc bình yên, thì khi gặp sóng dữ tâm mới có thể kiên định mà vượt qua sóng gió. Dương và Âm đức sẽ luôn là điểm tựa, là ngọn đèn soi đường đưa ta vượt qua nguy biến. Âm đức vững thì Dương đức cũng đến. Mọi điều sẽ suôn sẻ trong cuộc sống, “Gặp hung hóa cát”, có lẽ cũng do đức mà ra. Thế nên, đừng đợi đến khi té ngã mới vội vã thực hành, vì ở đời này, chẳng ai biết được khi nào khó khăn sẽ ập đến. Hãy “Hành thiện tích đức” như lời ông bà ta đã dạy, lối sống ấy chính là chiếc la bàn hữu hiệu chỉ dẫn chúng ta đi đúng con đường chánh đạo.
Tài liệu tham khảo:
Tạp chí Văn hoá Phật giáo